بررسی و مقایسه شاخص های خشکسالی هواشناسی spi و rdi در ایستگاههای منتخب سینوپتیک ایران

خشکسالی یکی از بلایای طبیعی است که در مقایسه با سایر بلایا از نظر شدت، طول مدت، گسترش منطقه، خسارتهای اقتصادی و اثرات بلند مدت آن از اهمیت چشمگیری برخوردار می باشد. هدف یک شاخص خشکسالی تعیین ساده و کمی ویژگی های اصلی از آن است که شامل شدت، تداوم، فراوانی و گستردگی مکانی می باشد. این تحقیق بر روی 41 ایستگاه سینوپتیک که در بخش های مختلف از ایران قرار گرفته اند و دارای آماری بیش از 30 سال می باشند انجام شد. به منظور پایش خشکسالی و تحلیل خصوصیات آن در ایستگاه های مورد نظر از شاخص های خشکسالی هواشناسی spi و rdi بهره گرفته شد در طول این بررسی از داده های بارندگی و پارامترهای تبخیر- تعرق گیاه مرجع به روش پنمن- مونتیت طی دوره آماری 2005-1967 استفاده شد. در این تحقیق، ابتدا مقادیر شاخص های spi و rdi برای سری های زمانی 3، 6 و سالانه برای تمامی ماههای سال در ایستگاه های مورد نظر محاسبه و سپس شدیدترین مقادیر این شاخص ها و زمان وقوع آنها در طول دوره آماری محاسبه شد. همچنین تداوم دوره های خشک با شدت های کمتر از 1- محاسبه شد. علاوه بر آن تعداد دوره های خشک، بیشترین تداوم و زمان مربوط به آنها برای هر دو شاخص در سری های زمانی مختلف محاسبه شد. نتایج نشان داد که معمولا مقادیر خشکسالی با شدت های کوچکتر از 2- در شاخص rdi در ماههای مشابه کمتر از شاخص spi می باشد. همچنین تعداد ماههای با طبقه بندی خشکسالی بسیار شدید در شاخص rdi بیشتر از شاخص spi بدست آمد در صورتی که فراوانی وقوع ماههای با شدت کوچکتر از 0/5- کمتر از شاخص spi بدست آمد، در شدت های کمتر از1- در بعضی از ایستگاه ها مقادیر بالاتر فراوانی وقوع مربوط به شاخص rdi بود. نتایج این تحقیق حساسیت شاخص rdi را بیشتر از شاخص spi نسبت به شرایط آب و هوایی نشان می دهد بطوری که نمی توانیم نقش تبخیر– تعرق در محاسبات خشکسالی را نادیده بگیریم. همچنین نتایج نشان داد که هر دو شاخص بطور مشابه رفتار می کنند ولی شاخص rdi به دلیل استفاده از پارامتر تبخیر – تعرق بالقوه گیاه مرجع در یک شرایط آب و هوایی حساس تر است. بر اساس یافته های از این تحقیق پیشنهاد می شود که از شاخص rdi به عنوان شاخص مناسب در سیستم های پایش خشکسالی جهت برنامه ریزی و مدیریت منابع آب در ایران استفاده گردد